نامه اخیر دوست ژاپنی ام از تاشکند

 الآن در تاشکندم و فردا ان شاء الله به فرغانه می روم. پریروز از سمرقند بازگشتم. حدودا یک هفته پیش به خیوه هم رفته ام. اینجا بسیار جالب است. ازبکستان با ایران شباهتهای زیادی دارد. میوه ها با ایران تقربیا یکسان است. البته فرقی هم وجود دارد. در اینجا هندوانه را «خربزه» میگویند و خربزه را «کاوُن» می گویند. کاون اینجا شامل خربزه ایرانی و طالبی است. ممکن است ایرانی ها ناراحت شوند ولی باید گفت که کاون اینجا از خربزه ایرانی شیرینتر است. شلیل هم شیرینتر است. فکر می کنم که اینجا خشکتر از ایران است. ولی به خاطر این که تعداد مردم حدودا یک سوم ایرانیها است، هوای اینجا خیلی کمتر آلوده است. به علاوه آب خیلی فراوان است. از وجود آمو دریا

شکل مسجد و مدرسه، رنگ کاشیکاری هم با ایران شباهتهای زیادی دارد. البته تفاوت هم دارد. ایوان و گنبد تقریبا یکسان است که از ظاهر دیده نمی شود. مسجد بی بی خانم در سمرقند که توسطه امیر تیمور گورکانی ساخته شد، خیلی بزرگ بود. به نظر می رسد زیبایی مساجد صفویه ماهرتر است. می توانید مساجد تربت حیدریه و تایباد، نمونه تیموریان را در ایران پیدا کنید.

در سمرقند تعدادی از ایرانی ها که در قرن 18 و 19 به دلایل مختلف به آنجا آمدند هنوز زندگی می کنند با هویت «ایرانی». این بسیار جالب بود. ولی اکثر آنها فارسی را فراموش کرده. یک خانم ایرانی را دیدم و با او صحبت کردم. متأسفانه خوب متوجه نشدم او چی می گوید. ظاهرا بیشتر تاجیکی نزدیک شد و حتی تاجیکی هم کمتر حرف می زند تا روسی و ازبکی.

غیر از ایرانیها، تعدادی از تاجیک هم در سمرقند زندگی می کنند. تاجیکی آنها هم مشکل است. جالب است که در آن شهر، عده ای از افغان ها هم آمده بودند برای سفر. با آنها صحبت کردم و خیلی راحت صحبت کردم و آن افغان به تألفات ایرانی هم وارد بود. می توان گفت که دری تخت نفوذ فارسی قرار گرفته و ایرانی ها و افغان ها می توانند تبادل نظر کنند. ولی تاجیکی ازبکستان مثل یتیم است و در شرف نابودی است.

در شهر خیوه اسناد چغتا و یک سند فارسی /تاجیکی (سند دعوایی) را دیدم. متأسفانه اجازه عکس برداری را نداد. البته مثل این سندها را در سمینار آقای ایسوگایی خوانده ام. ظاهرا شکل سندهای آسیای میانه شکل قدیمی را حفظ کرده است.

نمی توانم همه تجربیاتم را مطرح کنم. خیلی دوست دارم که با شما دراین باره بیشتر صحبت کنم در اواسط سپتامبر.

نائوفومی آبه