تابعیت ایرانی

ماده ۹۸۰ از قانون مدنی مصوب ۱۳۱۳ شمسی را که خواندم حال خوشی پیدا کردم.  این ماده  ذیل تابعیت آمده است. 

بنا به این ماده، کسانی که به امور عام المنفعه ایران خدمت یا مساعدت شایانی کرده باشند و همچنین اشخاصی که دارای عیال ایرانی و از او اولاد دارند و یا دارای مقامات عالی علمی متخصص در امور عام المنفعه هستند و تقاضای ورود به تابعیت دولت شاهنشاهی را مینمایند در صورتی که دولت ورود آنها را به تابعیت دولت شاهنشاهی صلاح بداند بدون رعایت شرط اقامت ممکن است با تصویب هیئت وزراء به تبعیت ایران قبول شوند. (مجموعه قوانین موضوعه مصوبه دوره نهم قانونگذاری از ۲۴ فروردین ماه ۱۳۱۲ تا فروردین ۱۳۱۴، اداره قوانین و مطبوعات مجلس شورای ملی، چاپخانه مجلس، چ۳، ۱۳۲۹، ص ۱۲۰)

 این ماده اهمیت و جایگاه امور عام المنفعه را در نگاه قانونگذاران آن سالها به نمایش می گذارد. جنبه مهمی از آدمیت که مرزهای سیاسی را در نوردیده است. تلاشی که امروزه آن را به عنوان فرار مغزها و مهاجرت نخبگان معرفی می نمایند. بنظر می رسد این ماده قانونی از قوانین اروپایی اقتباس شده باشد، البته اقتباسی با پیچیدگی های ایرانی، از جمله «تصویب هیئت وزراء». اصلی که بهرحال سبب شده در طول سده های اخیر  ملیت های مختلف به امید زندگی بهتر، سرمایه و اندوخته علمی خود را نه برای وطن که به موطن جدید تقدیم نمایند، و چه بسا با تغییر اسم و مذهب در شکل گذرنامه جدید و دو تابعیتی شدن.

کارنگوروها

در آن سر دنیا 

بازی های رایانه ای ذهنها را تسخیر کرده است

 پولهایی که تا دیروز بپای شاعران و گلفروشان ریخته می شد

امروز صرف خونبارترین بازی ها می شود

بازی

دلار

اسلحه.

در آن سر دنیا

مهندسان تراشه ها و پیچها 

محو   سرانگشتان عاشق ترین انسانها هستند

تا دستی آهنین را خنیانگر نمایند

حال آنکه دست سرد مسخ ترین  انسان نما، گرمترین و تیزروترین پاره آهن ها را بر تپنده ترین قلبها می چکاند.

امروز کارنگوروها، تا توانستند به عمق  ناشناخته ترین  دشتها گریختند،

وقتی  پرچم ها نیمه افراشته شد

و باد بوی خون را تا غروب برد

و سرها در ابدیت سجده جاودانه شدند.

رگبار در نیوزیلند

 انگار آلپ روی قلبم نشسته باشد!

در پژوهشگاه ها کاوشگران شیفته هوش، شبانه روز مدهوش دست ساخته های خود هستند:

قلب های سفید رباتیک 

چشم های شیشه ای  رباتیک

دست های کابلی رباتیک

در همان جای دنیا

قلبهای مسخ شده

چشمان دوربینی

کورکورانه ماشه ها را می فشارند

گوسفندها سراسیمه سرازیر دشت ها شدند

و 

ابرهای کبودِ اشکبار، آلپ را احاطه کردند 

و

بر چهره چاک چاک آن مویه کنان سرازیر شدند

چونان موذنی محزون که گاه و بیگاه از حادثه ای دردناک خبر می دهد.

چهل و یک کیلو بیشتر

جمعه بعد از ظهر در حالی که باران نم نم می بارید رفتم نبش خیابان ۱۲ فروردین. 

پرسیدم کتاب کیلویی چند. گفت دو هزار تومان. خوشحال شدم چون چند روز قبل کیلویی هزار و پانصد بود.

گفتم گاری و ترازو را بیار پای آن ماشین. کمی من من کرد. گفت چند جلد است گفتم حدود ۶۰ جلد. دوستش را صدا زد تا پول قرض کند.

تا رفت پول بگیرد بیایید کتابها را چیدم روی ترازوی دیجیتال. بیش از ۴۱ کیلو را نشان داد. شد ۸۳ هزار تومان. 

قند تو دلم آب شد. پول دادم تا برای بچه های افغانی یا ایرانی چندتا مداد و پاکن یا مقداری کاغذ تهیه کنند‌ تا دوستی، همزیستی، همدردی، و توحید را مرور کنند.

نویسندگان انگلیسی زبان

بعد از کتاب فوق العاده به عبارت دیگر که دربارة روند فراگیری زبان ایتالیایی مؤلف بود، رمان دلچسب ببر سفید را شروع کردم. 

در اواخر آذر ماه در مسیر بازگشت از آرشیو به منزل به انتشارات نیلوفر سرزدم تا اگر کتاب جومپا لاهیری بنگالی الاصل به نام به عبارت دیگر با ترجمه امیرمهدی حقیقت را دارد بخرم. ناشر آن را نداشت. دو روز بعد آن کتاب را در کتابفروشی افق پیدا کردم، پس از کلی جستجو. 

این کتاب حدوداً ده سال قبل در سه هزار نسخه چاپ شده بود لذا عجب نبود که هنوز چند نسخه از چاپ اولش را ناشر داشت. تا چند جمله ای  از صفحات مختلف را تندخوانی کردم فهمیدم که با ذائقه ام سازگار است نام مژده دقیقی را که دیدم خیالم از صحت ترجمه راحت شد.

  اما هنوز فکرم مشغول اثر لاهیری بود که چند روز قبل در کتابفروشی سروش چند سطری از آن را خوانده بودم و سبک و زبانش برایم تازه بود و تأثیرگذار.

 سبک و زبان و فصل بندی آراویند آدیگا نیز همانند لاهیری روان و موثر است. واقعا جایزه بوکر ۲۰۰۸ حق او بوده است. کتابی در هفت روز یا هفت فصل، درباره دگرگونی جامعه جهانی که به نفع ببر سفید تمام می شود تا با توجه به پس زمینه های فرهنگی جامعه هندوستان علی الخصوص دو شهر دهلی و بنگلور گذشته و خانواده خود را به کلی فراموش کند و از فردی که قاعدتاً می بایست همچنان حلوایی می بود به پولی با پول و ماشین و الگو برداری از طرز زندگی اربابش بتواند مدیر یک استارتاپ شود. 

ترجمه خانم دقیقی روان و  هنرمندانه و پر کشش است.

پایان فهرست نویسی هزارسند قاجاری زنجان و فارس

هر از گاهی مجموعه هایی چند برگی یا چند صد برگی از مکتوبات، استفتائات، احکام و قراردادها (اسناد شرعی) دوره قاجار پیدا می شود. بررسی این مجموعه ها آشکار می سازند که تعداد اسناد شناخته شده نسبت به تعداد اسناد تولید شده در آن بسیار ناچیز است. مثلاً، امروز از مجموع حداقل 3575 فقره ثبت شده در یکی از چندین محکمه شرع شیراز فقط هشت فقره از آنها را در دست داریم. همچنان که از مجموع 6277 فقره سندی که محکمه ای دیگر تولید و ثبت کرده فقط دو فقره را سراغ داریم. این آماری است که اخیراً در ضمن فهرست نویسی و بررسی قریب به هزار فقره سند در مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی به دست آورده ام.

فقط می توانم بگویم مراکز آرشیوی لازم است روی گردآوری و خریداری مجموعه های شخصی و اوراق پراکنده بیش از پیش متمرکز شوند. این کار می تواند کیفیت تحقیقات تاریخی، اقتصادی، اجتماعی، مذهبی را در دوره های مختلف از جمله دوره قاجار متحول نماید.

ان شاء الله  این فهرست  با تیراژ صد الی دویست نسخه ای بزودی منتشر شود.

مهاجرت و همزیستی قومیت ها در تهران دوره قاجار

اخیراً چهاردهمین شماره فصلنامه آرشیو ملی مربوط به تابستان 1397 منتشر شده است. در این شماره، ترجمه ای از  یکی از جدیدترین مقالات تاریخی آرشیوی درباره تاریخ تهران دوره قاجار نوشته پرفسور کوندو منتشر شده است. این مقاله که به اقلیت های مذهبی توجه ویژه دارد  یکی از مقالات مربوط به خاورمیانه است که در سری کتابهای موسسه مطالعات زبانها و فرهنگ های آسیا و افریقا  دانشگاه مطالعات خارجی توکیو منتشر شده است. 

ترجمه این مقاله نسبتا مفصل کار مشترکی است از دکتر نائوفومی آبه و من.

از خراسان تا عتبات

در بحبوبه جابه جایی مدیریت در مجله تاریخ ایران دانشگاه شهید بهشتی بود که تصمیم گرفتم مقالة «دلایلى براى عدم اعتبار وقف نامه مورخ 1271 ه.ق» را برای فصلنامه آرشیو ملی بفرستم. 

این مقاله بزودی در نهمین شماره آن مجله که مربوط به بهار 1396 است چاپ شد.

موضوع آن وقفنامه یکی از اهالی خراسان است که در حین زیارت عتبات عالیات به سراغ یکی از معروف ترین علمای قزوینی ساکن کربلا رفته تا وقفنامه ای بی عیب برای او بنویسد اما ماحصل کار آن چنان که باید نشده است.

مجموعه ای از جزوه ها و رسایل مارکسیستی، لنینستی و کمونیستی در حاشیه خیابان انقلاب

هفت سال است که در مسیر کار تا خانه  و حتی در روزهای تعطیل کتابفروشی ها و دست دوم فروشی ها و حاشیه فروش ها را چک می کنم. 

یکی از موضوعات قابل توجه افزایش روزافزون کتابهای چپ است. 

چهارشنبه پانزدهم اسفند حدود چهل عنوان از آنها را یکجا در حاشیه خیابان دیدم. فکر کنم همگی متعلق به مجموعه یک نفر بوده اند. 

از بهمن ۵۷ تا سالهای شصت مدام می شنیدم که بزرگترها می گفتند کتابها و جزوه را جمع کردم دادم بردند چال کردن یا ریختند توی جوی آب یا رودخانه.

تعجب می کردم که آن کتاب ها اسم نداشتند چون کتابهای مدرسه ام اسم داشتند:  فارسی و علوم و ریاضی و اجتماعی و ... . هرچند بعدا فهمیدم این اسم ها خیلی اسم نیستند. فقط اسمی است برای جدا کردن موضوعی آنها از یکدیگر. 

حالا با دیدن این چهل عنوان آن هم با  توجه به اسمها و شعارهایی که روی دیوارها هجی می کردم و  درست و مغلوظ می خواندم تقریباً مطمئنم  این کتابهای کهنه و قارچی  و بو گرفته بخشی از همزادهای آنها کتابهای نو گور به گور و خمیر شده اند:

۱. از مارکس تا مائه تسه ون، آموزش انقلاب کارگری

۲. لنین درباره جنبش آزادبخش ملی
۳. لنین درباره جنبش مستقل کارگری در پیکار کارگری
۴. ارزیابی انقلاب روسیه ۱۹۰۵
۵. آنچه یک مبلغ باید بداند.
۶. جنگ پارتیزانی؛ نامه به یک رفیق؛ وظایف سوسیال
۷. کاپیتال
۸. در خصلت نمایی رمانتیسیم انقلابی
۹. اتحادیه های کارگری
۱۰. طرح و توسعه
۱۱. تکامل سوسیالیسم از تخیل به علم
۱۲. مبارزه طبقاتی در اتحاد شوروی ۱۹۲۳-۱۹۳۰
۱۳. زمینه تکامل اجتماعی
۱۴. درباره مارکسیسم و زبان شناسی
۱۵. جهان سوم و کارتل های بین المللی
۱۶. دورها اقتصادی
۱۷. لنین و تجهیز سازمان حزب
۱۸. چکونگی برخورد با دولت
۱۹. درباره امپریالیسم و امپریالیسم ها و مقالات دیگر
۲۰. لنین و حقوق فرهنگی اقلیت ها
۲۱. حزب علنی و کار غیر علنی
۲۲. فریاد وحدت خواهی
۲۳. درباره فرهنگ و آموزش
۲۴. امپریالیسیم و انشعاب در سوسیالیسم (لنین)
۲۵. هجوم فاشیسم
۲۶. محاسبه اقتصادی و اشکال مالکیت
۲۷. سرچشمه و اصول سوسیالیسم علمی
۲۸. مبرم ترین وطایف جنبش ما و مقالات دیگر
۲۹. انقلاب فرهنگی و سازمان صنعتی در چین
۳۰. سوسیالیسم و انسان گرائی
۳۱. سوسیالیسم علمی و مبارزه طبقاتی
۳۲. انقلاب پرولتاریایی و فرهنگ
۳۳. وظایف سازمانهای جوانان
۳۴. اصول حزب
۳۵. ماتریالیسم تاریخی
۳۶. لنینسیم در تئوری و عمل
۳۷. طرح و توسعه
۳۸. پرسشنامه سازمانی
۳۹. طرح و توسعه
۴۰. آثاری از مارکس و انگلس و لنین درباره برنامه حزب
۴۱. مقدمه ای بر منطق مارکسیسم
۴۲. چهار مقاله فلسفی
۴۳. دیکتاتوری و دموکراسی